1. ΣΑΝΤΟΡΙΝΑΙΟΣ ΜΑΡΙΟΣ (γ4)
Aξιότιμοι κύριοι πρόξενοι της Μεγάλης Βρετανίας,
Οι τελευταίες συζητήσεις που έγιναν σχετικά με το θέμα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα με έκαναν να σκεφτώ ξανά το πόσο άδικη και παράνομη είναι η παραμονή τους στην χώρα σας. Αγανακτισμένος, λοιπόν, σας στέλνω την επιστολή αυτή με σκοπό να σας πείσω για την επιστροφή τους στην πατρίδα μας.
Καταρχάς, πρέπει να σας πω ότι τα μάρμαρα του Παρθενώνα είναι πολύ σημαντικά για εμάς τους Ελληνες, διότι αποτελούν μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Είναι ένα ενιαίο σύνολο ενός έργου τέχνης που αναγνωρίζεται όχι μόνο από εμάς τους Έλληνες, αλλά και από όλους τους ανθρώπους στον κόσμο.
Επιπλέον, θέλω να τονίσω ότι η παραμονή τους στη χώρα σας είναι παράνομη, καθώς δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα που να αποδεικνύουν ότι ανήκουν σε εσάς. Μάλιστα, ο λόρδος Έλγιν που εσείς θεωρείτε φιλλέληνα τα πήρε από τον Σουλτάνο στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και τα παραχώρησε στην βρετανική κυβέρνηση σαν να ήταν ιδιοκτησία του με τη δικαιολογία ότι η Βρετανοί θα τα προστάτευαν από τις φθορές. Νομίζω ότι, αν αυτός είναι ο σκοπός σας δεν χρειάζεται να ανησυχείτε μιας και το μουσείο της Ακρόπολης είναι πλήρως εξοπλισμένο και υπερσύγχρονο.
Αξιότιμοι κύριοι πρόξενοι, αυτό που σας ζητάω είναι να επιστραφούν άμεσα τα μάρμαρα του Παρθενώνα στον φυσικό τους χώρο. Χωρίς αυτά ο Παρθενώνας μας μοιάζει σαν μία μάνα που της έχουν στερήσει βίαια το ένα από τα παιδιά της. Αλήθεια, πώς θα νιώθατε εσείς αν από τη Μεγάλη Βρετανία «κλέβαμε» ένα σημαντικό κειμήλιο; Ελπίζω να λάβετε σοβαρά υπόψη σας όσα σας ανέφερα και να δεχτείτε την επιστροφή τους εκεί όπου ανήκουν.
Με εκτίμηση,
Μάριος Σαντοριναίος
2. ΠΟΛΙΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (γ4)
Αθήνα, 22 Απριλίου 2024
Αξιότιμε κύριε Πρόξενε,
Σας απευθύνω την επιστολή αυτή με αφορμή ένα μείζον ζήτημα το οποίο, τα τελευταία χρόνια, στη μικρή μας χώρα, βρίσκεται στην επικαιρότητα και προκαλεί το ενδιαφέρον όλων. Πρόκειται για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, που είναι γνωστά και ως «Ελγίνεια Μάρμαρα». Η επιστολή μου αυτή αισθητοποιεί το ενδιαφέρον αλλά και την ευαισθησία της νέας γενιάς των Ελλήνων προς την πνευματική τους κληρονομιά.
Όπως γνωρίζετε, πριν από χρόνια η αείμνηστη υπουργός πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη υπέβαλε αίτηση στο αρμόδιο Υπουργείο και μουσείο της χώρας σας ζητώντας την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Τα Μάρμαρα αυτά βρίσκονται σε μουσείο της Αγγλίας από το 1816, αφότου δηλαδή ο Έλγιν τα αφαίρεσε από το «φυσικό» τους χώρο (Παρθενώνα). Η Ελλάδα τότε ήταν υποδουλωμένη και δεν υφίστατο ως ελεύθερο και αυτοδιοικούμενο κράτος. Η αδιαφορία των Τούρκων απέναντι στην ελληνική παράδοση (αρχαίοι ναοί), η άγνοια των υποδουλωμένων Ελλήνων σε θέματα αρχιτεκτονικής και η υποκριτική «ευαισθησία» του συμπατριώτη σας σε θέματα αρχαίας τέχνης στέρησαν από τη χώρα μας ένα λαμπρό κομμάτι από τον περίτεχνο ναό του Παρθενώνα. Η ενέργεια αυτή του Έλγιν από τους Έλληνες χαρακτηρίζεται ως «κλοπή» και από τους συμπατριώτες σας ως «νόμιμη» πράξη.
Επειδή, όμως, η αντιπαράθεση γύρω από τους χαρακτηρισμούς μιας πράξης του παρελθόντος δεν λύνει προβλήματα αλλά δημιουργεί εντάσεις, έκρινα σκόπιμο, ως Έλληνας πολίτης, να σας εκθέσω τους λόγους για τους οποίους επιβάλλεται να επιστραφούν στη χώρα μας τα γλυπτά του Παρθενώνα.
Πρωτίστως, η επιστροφή συνιστά μια πράξη σεβασμού στις αρχές του διεθνούς δικαίου. Η επιχειρηματολογία ότι τα μάρμαρα τα κατέχει «νόμιμα» το Αγγλικό κράτος, αφού η ενέργεια του Έλγιν έγινε κατόπιν σύμφωνης γνώμης και της Οθωμανικής κυβέρνησης, δεν ευσταθεί∙ αφενός, γιατί δεν υπάρχουν τα απαραίτητα αποδεικτικά στοιχεία (το έγγραφο που σώζεται αναφέρεται σε μετατόπιση χαραγμένων πλακών και βράχων αλλά όχι σε αφαίρεση τμημάτων του Παρθενώνα και κατακερματισμό τους) και αφετέρου, επειδή η αφαίρεση έγινε σε μια εποχή και με έναν τρόπο που περισσότερο προσεγγίζει την «κλεπταποδοχή» και λιγότερο μια «αγοραπωλησία». Εξάλλου, κανείς δεν διανοείται σήμερα να υποστηρίξει ότι κατέχει τίτλους ιδιοκτησίας αρχαιολογικών θησαυρών ξένων χωρών. Τα πολιτιστικά προϊόντα, βέβαια, ανήκουν σε όλον τον κόσμο αλλά οι «τίτλοι» ιδιοκτησίας ανήκουν στο δημιουργό και στο λαό του.
Πέρα όμως από το σεβασμό στους κανόνες του διεθνούς δικαίου η επιστροφή συνιστά και μια πράξη σεβασμού στις αξίες και αρχές της ηθικής. Αισθητοποιεί, δηλαδή, την πειθαρχία και συμμόρφωση σε κανόνες και αξίες που υπερβαίνουν την κυρίαρχη οικονομική και εθνικιστική λογική και αναδεικνύουν την αυταξία του σεβασμού απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά ενός λαού.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η επιχειρηματολογία ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα ευρισκόμενα στο Μουσείο της χώρας σας συνιστούν διαφήμιση της Ελλάδας στο εξωτερικό είναι διάτρητη. Η χώρα μας διαφημίζεται αποτελεσματικότερα, αν τα αρχαιολογικά της ευρήματα βρίσκονται στην πατρίδα τους. Κάθε καλλιτεχνικό – ιστορικό δημιούργημα φωτίζεται καλύτερα στο χώρο που γεννήθηκε και ανάλογα λαμπρύνει αυτόν. Οι επισκέπτες και οι τουρίστες κατανοούν καλύτερα το «μέγεθος» και την αξία ενός γλυπτού, όταν το δουν στο φυσικό του χώρο και όχι ως «έκθεμα» στα ψεύτικα φώτα μιας αίθουσας. Επιπλέον, στις μέρες μας, οι ανταλλαγές και οι διακρατικές εκθέσεις αριστουργημάτων της τέχνης είναι σύνηθες φαινόμενο (έργα Picasso στην Αθήνα…) κι αυτό δίνει την ευκαιρία σε ντόπιους και ξένους να θαυμάσουν όλα τα εκθέματα της παγκόσμιας τέχνης (αρχαίας και νεότερης). Η καλύτερη διαφήμιση, λοιπόν, μιας χώρας επιτυγχάνεται όταν ο επισκέπτης γνωρίζει και το λαό όπως και το φυσικό περιβάλλον αυτής, τμήμα και προϊόν της οποίας είναι και το άγαλμα ή το γλυπτό.
Τα επιχειρήματα, επίσης, των υπεύθυνων του μουσείου, όπου βρίσκονται τα γλυπτά του Παρθενώνα, περί κινδύνων καταστροφής λόγω της ρύπανσης της ατμόσφαιρας δεν ευσταθούν γιατί είναι υπερβολικοί οι φόβοι για την «μολυσμένη» ατμόσφαιρα της Αθήνας. Επίσης, το επιχείρημα αυτό είναι άκρως απαράδεκτο καθώς τα μάρμαρα υπέστησαν πολύ μεγαλύτερη ζημιά λόγω της μακράς έκθεσής τους στη μολυσμένη ατμόσφαιρα του Λονδίνου από εκείνη που θα πάθαιναν εάν παρέμεναν στην Αθήνα, όπου η μόλυνση αποτελεί πρόσφατο φαινόμενο. Ο Λόρδος Έλγιν (1816) παραδέχτηκε ενώπιον της Βουλής ότι η υγρασία του Λονδίνου είχε προκαλέσει διάβρωση στο ευαίσθητο Πεντελικό μάρμαρο. Έπειτα, και στη δική σας χώρα, όπως ομολόγησαν οι υπεύθυνοι συντήρησης αρχαιολογικών ευρημάτων, τα μάρμαρα υπέστησαν ζημιές (1938) κατά τη διάρκεια της συντήρησής τους, αφού οι συντηρητές προσπάθησαν να τα ασπρίσουν με οξύ. Τέλος, δυο μόλις μήνες πριν, η διοργάνωση επίδειξης μόδας στις αίθουσες όπου εκτίθενται τα Γλυπτά του Παρθενώνα αποδεικνύει, για μια ακόμη φορά, το μηδενικό σεβασμό προς τα αριστουργήματα του Φειδία.
Στο σημείο αυτό, θα ήταν σημαντικό να επισημανθεί πως και ο Έλγιν εκτός από το γεγονός ότι προκάλεσε τεράστιες ζημίες στον Παρθενώνα και στο Ερεχθείο όταν απέσπασε τα γλυπτά τους, στην προσπάθειά του να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερα πριόνισε ορισμένα γλυπτά ώστε κόβοντάς τα στη μέση να μειώσει το βάρος τους και να διευκολύνει τη μεταφορά τους.
Πέρα όμως από όλους τους παραπάνω λόγους που επιβάλλουν την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, υπάρχει κι ένας άλλος που συνθέτει όλους αυτούς. Για τους σύγχρονους Έλληνες, τα γλυπτά αυτά αποτελούν κομμάτι της εθνικής μας παράδοσης και με την έννοια αυτή η αξία τους είναι καταλυτική στη διαμόρφωση της εθνικής μας ταυτότητας μέσα από τη διατήρηση της ιστορικής μας μνήμης. Η ατομική και εθνική μας αυτογνωσία προϋποθέτει – χωρίς αυτό να συνιστά εθνικιστική συμπεριφορά – τη συνεχή επαφή με έργα τέχνης που σημάδεψαν ανεξίτηλα τον πνευματικό μας πολιτισμό. Η παρουσία των γλυπτών του Παρθενώνα σε Ελληνικό Μουσείο προβάλλει την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού σε μια εποχή που διάφοροι εχθροί απεργάζονται την παραχάραξη της ιστορίας μας.
Για τους Έλληνες το «λαξευμένο μάρμαρο» δεν είναι ένα ψυχρό υλικό ούτε ένα τουριστικό θέλγητρο αλλά μια «πανοπλία» που μας προστατεύει από το σύγχρονο πνεύμα της παγκοσμιοποιημένης ομοιομορφίας και αλλοίωσης των εθνικών ιδιαιτεροτήτων. Οι θεσπέσιες μορφές των αγαλμάτων, πέρα από την αισθητική τους αξία, πιστοποιούν τη μοναδικότητα ενός λαού αλλά και τη δυναμική αυτού – ικανότητα να γονιμοποιεί με νέους τρόπους το σύγχρονο παγκόσμιο πολιτισμό.
Καταλήγοντας, η αίτησή μας για επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα δεν πηγάζει από έναν άκαιρο ελληνικό εθνικισμό ή από μια ανομολόγητη επιθυμία να «ξεχωρίσουμε» από τα άλλα έθνη, αλλά από την αταλάντευτη απόφασή μας να εξακολουθήσουμε να υπάρχουμε στο νέο παγκόσμιο τοπίο μαζί με τους άλλους, χωρίς να χάσουμε το «πρόσωπό» μας. Δεν είναι λόγοι μιας «τραγικής» εθνικής υπεροψίας αλλά η θέληση ενός μικρού και ειρηνικού λαού να έχει ταυτότητα σε ένα απρόσωπο ομογενοποιημένο κόσμο.
Με την ιδιότητά σας ως Πρόξενου μπορείτε να βοηθήσετε στην επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Μια τέτοια απόφαση θα τιμήσει της χώρα σας και θα αναδείξει το σεβασμό σας προς το διεθνές δίκαιο και την ηθική.
Σας ευχαριστώ θερμά για την αμέριστη προσοχή σας.
Με σεβασμό,
Πολίτης Δημήτρης
3. ΜΠΕΛΕΖΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ (γ2)
Αθήνα, 24 Απριλίου 2024
Κύριοι/ες γραμματείς του Βρετανικού Μουσείου,
Σίγουρα δεν με γνωρίζετε, και σίγουρα δεν είμαι η πρώτη που σας γράφει με σκοπό να θίξει αυτό το θέμα. Είμαι, όμως, μια πολίτης της Ελλάδας, μια πολίτης που μεγάλωσε με το εξαιρετικό προνόμιο οι μισοάδειοι διάδρομοι του Μουσείου της Ακρόπολης να είναι άμεσα επισκέψιμοι, λίγα χιλιόμετρα από το διαμέρισμά μου. Οπότε ναι, πράγματι, αυτή είναι άλλη μια επιστολή διαμαρτυρίας για τα Ελγίνεια μάρμαρα – δηλαδή τα μάρμαρα του Παρθενώνα.
Δεν θα σας υπενθυμίσω πως αυτά τα γλυπτά φτιάχτηκαν από Έλληνες και ανήκουν σε ένα μνημείο που αποτελεί ορόσημο του πολιτισμού τους, μιας και αυτό δεν φαίνεται να έχει εμποδίσει το βρετανικό μουσείο να τα κρατήσει διαχωρισμένα από όσα λιγοστά έμειναν πίσω, ανάμεσα σε αιγυπτιακά και ανατολίτικα εκθέματα στριμωγμένα σαν προσφυγόπουλα. Θα σας ρωτήσω, όμως, αν αποζημιώθηκε ποτέ η Ελλάδα για τη ζημιά που προκάλεσε η αφαίρεση των μαρμάρων στο κύριο κτίσμα του Παρθενών. Σαφώς πως όχι. Δε στερεί το βρετανικό μουσείο πολύτιμες γνώσεις από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα κρατώντας τις παραστάσεις των μαρμάρων χωρισμένες; Φυσικά ναι.
Τολμώ επίσης, να αμφισβητώ τη νομιμότητα της απομάκρυνσης των μαρμάρων – άρα και της κράτησής τους από το Βρετανικό Μουσείο επί αιώνες. Γιατί, όπως οι μελέτες έχουν δείξει, η άδεια που δόθηκε στον παθιασμένο συλλέκτη έργων τέχνης λόρδο Έλγιν από τον σουλτάνο, δεν ήταν γραμμένη ως ‘‘φιρμάνι’’ αλλά ως ‘‘μεκτάπ’’. Επιπλέον, οι ισχυρισμοί των ειδικών πως υπήρξαν παραποιήσεις στη μετάφραση στα αγγλικά μοιάζουν πλέον σαν κάτι παραπάνω από ισχυρισμούς. Μονάχα ένα είναι βέβαιο: το Βρετανικό Μουσείο γνωρίζει τι κάνει.
Συμπερασματικά, αφήνω και εγώ στο αρχείο σας μια επιστολή που απαιτεί την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα εκεί όπου ανήκουν, ελπίζοντας αυτές οι επιστολές να γίνονται όλο και περισσότερες από τα χρόνια άρνησης του Βρετανικού Μουσείου. Γιατί δεν είμαστε μόνο οι Έλληνες που μαχόμαστε για την επιστροφή τους, αλλά και οι ίδιοι οι συμπολίτες σας. Βρετανοί που επισκέπτονται ή ενημερώνονται για τα κενά στις αίθουσες του Μουσείου της Ακρόπολης υποστηρίζουν την Ελλάδα ως μελετητές, επιστήμονες ακόμα και ως απλοί χρήστες των κοινωνικών δικτύων. Και αυτό είναι κάτι που δεν μπορείτε να αποσιωπήσετε.
Με ελπίδα,
μια Ελληνίδα πολίτης